Urząd subdiakonatu jako święcenie wyższe. Perspektywa historyczno-prawna rozwoju święceń subdiakonatu do XIII w.
Abstrakt
The article presents the origin and evolution of subdiaconate ordinations from the 3rd to the 13th century, using the historical-legal method. On the basis of the sources available today, an attempt was made to show the development of the former fifth degree of ordination, which as the only lower office of the Church in history became a higher one. To this end, the first part of the publication shows its formation and clericalization, carried out at the turn of antiquity and the Middle Ages. Then, a slow but decisive way of emphasizing the value of the office of subdeacons, which took place between the 6th and 10th centuries, was presented. The third part attempts to present a possible date for this reclassification. An analysis of the history of the subdiaconate helps to discern the nature of the former minor ordinations, so that all reforms concerning the present-day services of the lectorate and acolate, which are the only remnants of the former minor ordinations and the subdiaconate, can become more comprehensible.
Słowa kluczowe:
święcenia niższe, subdiakonat, sakrament święceń, historia KościołaBibliografia
Amalarius Metsensis (1836). De Ecclesiasticis Officiis. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 105, 985–1242. Paris.
Google Scholar
Caius (1844). Epistola ad Felicem Episcopum. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 5, 183–190. Paris.
Google Scholar
Codex Iuris Canonici Pii X Pontificis Maximi iussu digestus Benedicti Papæ XV auctoritate promulgatus. (1917). Romæ: Typis Polyglottis Vaticanis.
Google Scholar
Concilium Andegavense (1762). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 7, 900–902. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Antiochenum (1759). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 2, 1307–1320. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Arausicanum I (1761). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 6, 435–441. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Bracarense (1763). Capitulæ. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 9, 777–780. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Constantinopolitanum (2003). Canones. W: A. Baron, H. Pietras (red.), Dokumenty Soborów Powszechnych 2, 49–106, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Concilium Eliberitanum (1759). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 2, 5–20. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Laodicenum (1759). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 2, 536–574. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Romanum III (1762). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 7, 1171–1174. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Toletanum II (1792). Canones. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 8, 785–787. Florentiæ.
Google Scholar
Concilium Tridentinum (2004). Vera et cahtolica doctrina de sacramento ordinis ad condemnandos errores nostri temporis. W: A. Baron, H. Pietras (red.), Dokumenty Soborów Powszechnych 4, 679*–687*, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Concilium Turonicum II (1763). W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 9, 792–805. Florentiæ.
Google Scholar
Cyprianus Carthaginensis (1844). Epistulæ. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 4, 191–483. Paris.
Google Scholar
Fabianus (1857). Epistolæ decretaquæ. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 10, 175–207. Paris.
Google Scholar
Gilbertus Lunicensis Episcopus (1854). Liber de statu Ecclesiæ. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 159, 997–1004. Paris.
Google Scholar
Hrabanus Maurus (1864). De Clericorum Institutione ad Heistulphum Archiepiscopum. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 107, 293–420. Paris.
Google Scholar
Hugo Ambianensis Rothomagensis Archiepiscopus (1855). Contra hæreticos sui temporis. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 192, 1255–1298. Paris.
Google Scholar
Hugo de S. Victore (1879). De Sacramentis christianæ fidei. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 176, 173–648. Paris.
Google Scholar
Ioannes Rotomaganensis Archiepiscopus (1879). De Festivitatibus Sanctorum. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 147, 183–192. Paris.
Google Scholar
Isidorus Hispalensis (1862). De Ecclesiasticis Officiis. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 83, 737–826. Paris.
Google Scholar
Leonus Magnus (2021). Epistola ad Anastasium Thessalonicensem episcopum. W: M. Ożóg, H. Pietras (red.), Dekrety Papieskie według „Collectio Hispana”, 199–206, Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Liber Pontificalis (2014). W: M. Ożóg, H. Pietras (red.), Księga Pontyfików (1–96). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Paulus VI. (1972). Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ „Ministeria quædam” disciplina circa primam tonsuram, ordines minores et subdiaconatus in Ecclesia Latina innovatur, 15.08.1972. Acta Apostolica Sedis, 64, 529–534.
Google Scholar
Petrus Abbas (1762). Libellus primus. W: J. D. Mansi (red.), Sacrorum Conciliorum Nova et Amplissima Collectio 8, 649–650. Florentiæ.
Google Scholar
Petrus Cantor (1639). Opus morale: Venerabilis Petri Cantoris, Verbum abbreviatum, opus morale e tenebris nunc primum erutum, et notis illustratum, studio et opera Rdi P. D. Georgii Galopini.
Google Scholar
Robert Paululus (1836). De Cæremoniis Sacramentis, Officiis et observationibus Ecclesiasticis. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 177, 381–456. Paris.
Google Scholar
Silvester (1884). Canon vel Constitutio „Qualiter Ecclesiastici Gradus Costodiantur”. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 8, 829–848. Paris.
Google Scholar
Siricius (1836). Epistola ad Himerium Episcopum. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 13, 1131–1143. Paris.
Google Scholar
Tertullian (1759). Ad Uxorem. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 2, 1274–1304. Paris.
Google Scholar
Zosimus (1836). Epistolæ. W: J.-P. Migne (red.), Patrologia Latina 20, 637–685. Paris.
Google Scholar
Andrieu, M. (1925). Les ordres mineurs dans l’ancien rit romain. Revue des scienes religieuses 5 (2), 232–274.
DOI: https://doi.org/10.3406/rscir.1925.1297
Google Scholar
Bider, M. (2017). Ewolucja diakonatu kobiet w ustawodawstwie synodów galijskich
DOI: https://doi.org/10.18290/rnp.2017.27.2-6
Google Scholar
u schyłku chrześcijańskiej starożytności. Roczniki Nauk Prawnych, 27 (2), 97–128.
Google Scholar
Bider, M. (2021). Wymiar prawno-liturgiczny stałej kobiecej posługi akolitatu w świetle nowelizacji kan. 230 §1 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku. Kościół i Prawo, 20, 69–88.
DOI: https://doi.org/10.18290/kip21101-5
Google Scholar
Botte, B. (1939). Le Rituel d’ordination des Statuta Ecclesiæ antiqua. Recherches de théologie ancienne et médiévale, 11, 223–241.
Google Scholar
Botte, B. (1973). Le mouvement liturgique: témoinage et souvenira. Paris: Desclée.
Google Scholar
Botte, B. (1988). From Silence to Participation. Trans. J. Sullivan. Washington: The Pastoral Press.
Google Scholar
Brandshaw, P. F. (1998). Ordination Rites of the Ancient Churches of East and West. New York: Paulin Press.
Google Scholar
Bugnini, A. (1990). The Reforma of the Liturgy (1948–1975). Trans. J. M. O’Connell. Collegvile-Minnesota: The Liturgial Press.
Google Scholar
Cyrklaff, M. (2018). Obowiązek sprawowania Liturgii godzin w Kościele. Studia Gdańskie, 43, 173–185.
Google Scholar
Faivre, A. (2012). Naissance d'une hiérarchie. Les premières étapes du cursus clérical. Paris.
Google Scholar
Fischer, B. (1938). Der niedere Klerus bei Gregor dem Grossen. Zeitschrift für katholische Theologie, 62: 37–75.
Google Scholar
Górski, E. (1954). Święcenia niższe i wyższe. Studium liturgiczno-historyczne. Sandomierz.
Google Scholar
Greshake, G. (2010). Być kapłanem dzisiaj. Przekł. W. Szymona. Kraków: Wydawnictwo W drodze.
Google Scholar
Janicki, J. J. (2015). Historia Eucharystii w pierwszych wiekach chrześcijaństwa w świetle wybranych źródeł (II–IV w.). Textus et Studia, 4: 95–126.
DOI: https://doi.org/10.15633/tes.01405
Google Scholar
Krakowiak, C. (2019). Święcenia niższe. Posługi i funkcje wiernych świeckich w liturgii. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Google Scholar
Kwiatkowski, D. (2001). Struktura i teologia obrzędu święceń prezbiteratu w posoborowych pontyfikłach. Poznańskie Studia Teologiczne, 2: 163–205.
Google Scholar
Lécuyer, J. (1970). Les ordres mineurs en question. La Maison-Dieu, 102: 97–108.
Google Scholar
Makowski, D. (2023). Powstanie i wczesny rozwój wstrzemięźliwości duchownych pomiędzy IV i VI wiekiem. Częstochowskie Studia Teologiczne, 50: 205–217.
Google Scholar
Martimort, A.-G. (1985). L’histoire de la réforme liturgique á travers le témoignage de Mgr Annibale Bugnini. La Maison-Dieu, 162: 125–155.
Google Scholar
Metzger, M. (1997). History of the liturgy: the major stages. Collegeville.
Google Scholar
Meyer, H. B. (2000). Zur Theologie und Spiritualität des christilichen Gottesdienstes: ausgewählte Aufsätze. Münster: LIT Verlag.
Google Scholar
Mieczkowski, J. (2012). Rzymska liturgia stacyjna. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 65 (2), 29–44.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.81
Google Scholar
Mulcahy, H. (1927). Tonsure and minor orders. Dominicana, 12 (1), 103–108.
Google Scholar
Osborne, K. B. (1989). Priesthood. A history of the ordained ministra in the Roman Catholic Church. New York: Paulist Press.
Google Scholar
Parczewski, A. (1923). Prawo kościelne: skrypta według wykładów Alfonsa Parczewskiego w Uniwersytecie Warszawskim, Wilno.
Google Scholar
Pilato, L. (1739). Origines juris pontificii ad Carolum sextum Imp. Aug.
Google Scholar
Reynolds, Roger E. 2017. Ritual, Text and Law: Studies in Medieval Canon Law and Liturgy Presented. Reutledge.
Google Scholar
Rudinski, B. (2015). Lektorat i akolitat. Povijesni razvoj i današne ustrojstvo. Dakovo.
Google Scholar
Schenk, W. (1983). Rozwój hierarchii w kościele. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 36 (4), 289–296.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.921
Google Scholar
Straszewicz, M. (1978). Pojęcie ministerium świeckich według Y. Congara. Studia Theologica Varsaviensia, 16, 69–90.
Google Scholar
Sumowski, M. (2019). Święcenia duchowieństwa w późnośredniowiecznych Prusach. Roczniki Historyczne, 85, 27–89.
DOI: https://doi.org/10.12775/RH.2019.02
Google Scholar
Szwagrzyk, T. (1957). Dotykanie naczyń świętych i pranie bielizny kielichowej. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 12 (2), 194–197.
DOI: https://doi.org/10.21906/rbl.2713
Google Scholar
Von Harnack, A. (2016). Die Lehre der zwölf Apostel nebst Untersuchungen zur ältesten Geschichte der Kirchenverfassung und des Kirchenrechts.
Google Scholar
Wieland, F. (1887). Die genetische Entwicklung der sog. Ordines Minores in den drei ersten Jahrhunderten. Rom.
Google Scholar
Zalewski, W. (1962). Mistyczne Ciało Chrystusa. Traktat o Kościele. Poznań
Google Scholar
Autorzy
Dawid MakowskiAkademia Katolicka w Warszawie Polska
https://orcid.org/0009-0003-6007-0393
Dawid Makowski – student teologii na Akademii Katolickiej w Warszawie – Collegium Bobolanum, członek Komisji Liturgicznej Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, publicysta tekstów z zakresu teologii i liturgii. Koordynator projektu „Z pasji do liturgii”. Zainteresowania badawcze: reforma liturgiczna, historia sakramentu święceń i teologia laikatu.
Statystyki
Abstract views: 65PDF downloads: 63
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo jest bezpłatne i udostępniane na zasadach otwartego dostępu (w formacie pdf na stronie internetowej). Od autorów artykułów nie są pobierane żadne opłaty. „Warszawskie Studia Teologiczne” ukazują się na licencji według standardów Creative Commons: CC BY-ND 4.0 (Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe) i nie prowadzą skonkretyzowanej polityki dotyczącej danych badawczych. Autorzy zachowują prawa autorskie.
