Tożsamość judejska i izraelicka w Dn 13
Waldemar Linke
Wydział Teologiczny UKSW (Polska)
Abstrakt
In this paper the author presents a study of Susanna’s story (in catholic ca-nonical text Dn 13) from the perspective of identity related to names Juda and Israel. His analysis emphasises both the religious and ethnical meaning and hierarchical relation (Juda within Israel, but Juda above Israel). A Judean woman (Susanna) and a Judean young man (Daniel) save the righteousness of Israel corrupted by its own judges. The idea of the Judean moral elite is a reaction against the Hasmonean political ideology and ambition to re-establish the Israelite state shaped aer a fashion of David‘s Kingdom. Flavius Josephus in his account of the passage of power from the Hasmonean dynasty to Antipater, Herod’s father, mentioned the Judean deputation asking Pompeus to restore a non-monarchical government. The interpretation focused on ethnical and religious identity is in strong opposition to the interpretation emphasising the gender and feministic aspect of the story of Susanna. The weak point of it is the passive role of Susanna and the a-sexu-al role of Daniel.
Słowa kluczowe:
tożsamość, Juda, Izrael, Księga Daniela, opowiadanie o ZuzannieBibliografia
Albertz, R. (2009). Israele in esilio. Storia e letteratura nel VI secolo a.C. ISBS 42. Brescia.
Google Scholar
Anderson, B. R. O. (1997). Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. Kraków.
Google Scholar
Bail, U. (1996). Susanna verlässt Hollywood: eine feministische Auslegung von Dan 13. W: U. Bail, R. Jost (red.), Gott an den Rändern. Sozialgeschichtliche Perspektiven auf die Bibel (s. 91–98). Gütersloh.
Google Scholar
Baksik, S. (1963). Księga Judyty. PŚST 6. Część 2. Poznań.
Google Scholar
Barton, G. A. (1941). Danel, a Pre-Israelite Hero of Galilee. JBL (60), 213–225.
Google Scholar
Boccaccini, C. (2008). I giudaismi del Secondo Tempio. Da Ezechiele a Daniele. ANT 1. Brescia 2008.
Google Scholar
Bogaret, P.-M. (1984). Relecture et refonte historicisant du Livre de daniel attestées par la première version greque (Papyrus 967). W: R. Kuntzmann, J. Schlosser (red.), Études sur le judaïsme hellénistique. LD 119 (s. 197–224). Paris.
Google Scholar
Bogaret, P.-M. (1993). Daniel 3 LXX et son supplément grec. W: A.S. Van der Woude (red.), The Book of Daniel in the Light of New Findings. BETL 106 (s. 13–37). Leuven.
Google Scholar
Bovati, P. (1986). Ristabilire la giustizia. Procedure, vocabolario, orientamenti. AnB 110. Roma.
Google Scholar
Brown Tkacz, C. (2008).Susanna and the Pre-Christian Book of Daniel: Structure and Meaning. HeyJ (49), 181–196.
Google Scholar
Bruce, F. F. (1998). Israel & the Nations. The History of Israel from the Exodus to the Fall of the Second Temple. Downers Grove.
Google Scholar
Brüll, N. (1877). Das apokryphische Susanna Buch. JJGL (3), 1–69.
Google Scholar
Burke, P. (2012). Historia kulturowa. Wprowadzenie. Kraków.
Google Scholar
Carlini, A. (1991). P. Bodmer XLVII: un acrostico alfabetico tra Susanna-Daniele e Tucidide. Museum Helveticum, 48 (3), 158–168.
Google Scholar
Chmiel, J. (2001). Ugarit a Stary Testament. CT, 71 (1), 41–49,
Google Scholar
Ciecieląg, J. (2011). Żydzi w okresie Drugiej Świątyni 538 przed Chr.-70 po Chr. Kraków.
Google Scholar
Clanton, D. W. (2006). The good, the bold, and the beautiful. The Story of Susanna and Its Renaissance Interpretation. LHB OTS 430. New York–London.
Google Scholar
Clanton Jr, D. W. (2003). (Re)dating the Story of Susanna. A Proposal. JSJ, 34, (2), 121– 140.
Google Scholar
Coetzer, E. (2009). Performing Susanna: Speech Acts and Other Performative Elements in Susanna. W: J. Cook (red.), Septuagint and Reception. Essays prepared for the Association for the Study of the Septuagint in South Africa. VTS 127 (s. 347– 360). Leiden.
Google Scholar
Collins, J. J. (1993). Daniel, Minneapolis.
Google Scholar
Craghan, J. (1995). Ester – Giuditta – Tobia – Giona. LOB 1. Część 11. Brescia.
Google Scholar
Daiches, S. (1905). Ezekiel and the Babylonian Account of the Deluge. Notes on Ez 1412-20. JQR (17), 441–455.
Google Scholar
Davidson, J. A. (2001). „Even if Noah, Daniel and Job” (Ezekiel 14:14.20) – Why These Three? JATS, 12 (2), 132–144.
Google Scholar
Delcor, M. (1971). Le Livre de Daniel. Paris.
Google Scholar
De Silva, D.A. (2002). Introducing the Apocrypha. Message, Context, and Significance. Grand Rapids, Mich.
Google Scholar
De Wet, Ch. L. (2009). The Reception of the „Susanna” narrative (Dan XIII; LXX) in Early Christianity. W: J. Cook (red.), Septuagint and Reception. Essays prepared for the Association for the Study of the Septuagint in South Africa. VTS 127 (s. 229–244). Leiden.
Google Scholar
Di Lella, A. A. (1996). Il Libro di Daniele. Roma.
Google Scholar
Dines, J. M. ( 2004). The Septuagint. London–New York.
Google Scholar
Dubarle, A. M. (1989). Les textes hébreux de Judith et les étapes de la formation du livre. Biblica, 70 (2), 255–266.
Google Scholar
Esler, P. F. (2002). Ludic History in the Book of Judith: The Reinvention of Israelite Identity? BibInt, 10 (2), 107–143.
Google Scholar
Fernández Marcos, N. (2000). La Bibbia dei Settanta. Introduzione alle versioni greche della Bibbia. ISBS 6. Brescia.
Google Scholar
Gibson, J. C. L. (1978). Canaanite Myths and Legends. Wyd. 2. London–New York.
Google Scholar
Gil, R. (2014). Judith 5:5-21 ou le récit du Akhior: les mémoires dans la construction de l’identité narrative du peuple d’Israël. VT (64), 573–587.
Google Scholar
Glancy, J. A. (1995). The Accused: Susanna and her Readers. W: . A. Brenner (red.), A Feminist Companion to Esther, Judith, and Susanna. FCB 7 (s. 288–302). Sheffield.
Google Scholar
Goldingay, J. (1993). Story, Vision, Interpretation. Literary Approaches to Daniel. W: A.S. van der Woude (red.), The Book of Daniel in Light of New Findings (s. 295-313). Bibliotheca Ephemeridum Theologicarum Lovaniensium. Leuven.
Google Scholar
Goldingay, J. (1996). Daniel. WBC 30. Nashville i in.
Google Scholar
Grabbe, L. L. (2004). A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period. Tom 1: Yehud: A History of Persian Province of Judah. London–New York.
Google Scholar
Grabbe, L. L. (2008). A History of the Jews and Judaism in the Second Temple Period. Tom 2: The Coming of the Greeks: The Early Hellenistic Period (335-175 BCE). London– New York.
Google Scholar
Hartman, L. F. (1968). Daniel. W: R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy (red.), The Jerome Bible Commentary (s. 446–460). Engelwood Cliffs.
Google Scholar
Hartman, L.F., Di Lella, A. A. (1978). The Book of Daniel. AB 23. Garden City–New York.
Google Scholar
Hartman, L. F., Di Lella, A. A. (2001). Księga Daniela. W: R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy (red.), Katolicki komentarz biblijny (s. 777–798). Warszawa.
Google Scholar
Heltzer, M. (1981). The Story of Susanna and the Self-Government of Jewish Community in Achmaemenid Babylonia. AION (41), 35–39.
Google Scholar
Helyer, L. R. (2002). Exploring Jewish Literature of the Second Temple Period. A Guide for New Testament Students. Downers Grove.
Google Scholar
Henze, M. (2012). The use of Sripture in the Book of Daniel. W: tenże (red.), A Companion to Biblical Interpretation in Early Judaism (s. 279–307). Grand Rapids.
Google Scholar
Holladay, W. L. (1989). Jeremiah. Tom 2. Mineapolis.
Google Scholar
Homerski, J. (1995). Księga Daniela. Lublin.
Google Scholar
Homerski, J. (2008). Księga Daniela. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy. PŚST 11. Część 2. Poznań.
Google Scholar
Homerski, J. (2013). Księga Ezechiela. PŚST 11. Część 1. Poznań.
Google Scholar
Hornik, H. J., Schobert, F. M. (2002). Susanna’s Strength. W: R.B. Kruschwitz (red.), The Pornographic Culture. Christian Reflection (s. 39–43). Waco.
Google Scholar
Jeremias, J. ( 1969).The Social Position of Women. W: Jerusalem in the Time of Jesus. An Investigation into Economic and Social Conditions during the New Testament Period (s. 359 –376). Peabody.
Google Scholar
Jobes, K. H., Silva, M. (2000). Invitation to the Septuagint. Grand Rapids.
Google Scholar
Kalimi, I. (2016). Starożytny historyk izraelski. Studium o Kronikarzu, jego epoce, miejscu działalności i dziele. Kraków.
Google Scholar
Kartveit, M. (2014). Samaritan Self-Consciousness in the First Half of the Second Century B.C.E. in the Light of the Inscriptions from Mount Gerizim and Delos. JSJ (45), 449– 470.
Google Scholar
Kegler, J. (1993). Prophetengestalten im Deuteronomistischen Geschichtswerk und in den Chronikbüchern: Ein Beitrag zur Kompositions- und Redaktionsgeschichte der Chronikbücher. ZAW (105), 481–497.
Google Scholar
Koenen, K. (1998). Von der totesmutigen Susanna zum begabten Daniel: zur Überlieferungsgeschichte der Susanna-Erzählung. TZ, 54 (1), 1–13.
Google Scholar
Kottsieper, I. (1998). Zuzätze zu Daniel. W: O. H. Steck, R. G. Kratz, I. Kottsieper, Das Buch Baruch. Des Brief des Jeremia. Zuzätze zu Ester und Daniel (s. 211–319). Göttingen.
Google Scholar
Lahey, L. (2015). The Additions to Daniel. W: J.K. Aitken (red.), Compagnon to the Septuagint (s. 555–567). London i in.
Google Scholar
Lampe, G. W. H. (1961). A Patristic Greek Lexicon. Oxford.
Google Scholar
Levine, L. I. ( 2005). La sinagoga antica. Tom 1: Lo sviluppo storico. ISB S 20. Brescia.
Google Scholar
Linke, W. (2005). Jerozolima jako miejsce i uczestnik sądu Bożego w Apokalipsie według św. Jana. RSB 18. Warszawa.
Google Scholar
Linke, W. (2013). Od skandalu niewinnego cierpienia do teologii męczeństwa. Męczennicy w okresie Drugiej Świątyni. Słowo Krzyża (4), 12–39.
Google Scholar
Liverani, M. (2010). Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela. Warszawa.
Google Scholar
Lust, J., Eynikel, E., Hauspie, K. (1996). A Greek-English Lexicon of the Septuagint. Tom 2. Stuttgart.
Google Scholar
MacKenzie, R. A. F. (1957a). Susanna the Martyr. Scrip, 9 (5),15–20.
Google Scholar
MacKenzie, R. A. F. (1957b).The Meaning of Susanna Story. CJT (3), 211–218.
Google Scholar
Majewski, M. (2015). Prawda historyczna Pisma Świętego. Refleksja na kanwie nowego dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej. RBiL (68), 237–264.
Google Scholar
McLay, R.T. (1995). Collocation of Varians from 967 to Ziegler’s Critical Edition of „Susanna, Daniel, Bel et Draco”. Textus (18), 121–134.
Google Scholar
Milik, J. T. (1981). Daniel et Susanne à Qumran? W: J. Doré i in. (red.), De la Tôrah au Messie. Mélange Henri Cazelles pour ses 25 années d’enseignement à l’Institute Catholique de Paris (Octobre 1979) (s. 337–359). Paris.
Google Scholar
Montgomery, J. A. (1927). The Book of Daniel. ICC. Edinburgh.
Google Scholar
Moore, C. A. (1977). Daniel, Esther and Jeremiah. The Additions. AB 44. Garden City– New York.
Google Scholar
Muraoka, T. (2009). A Greek-English Lexicon of the Septuagint. Louvain–Paris–Walpole.
Google Scholar
Nickelsburg, G. W. E. (1984). Stories of Biblical and Early Post-Biblical Times. W: M.E. Stone (red.), Jewish Writings of the Second Temple Period. CRINT 2. Część 2 (s. 33– 87). Assen–Philadelphia.
Google Scholar
Norton, G. J. (1991). Cautionary Reflections on a Re-edition of Fragments of Hexaplaric Materials. W: G.J. Norton, S. Pisano (red.), Tradition of the Text. Studies offered to Dominique Barthélemy in Celebration of his 70th Birthday. OBO 109 (s. 129–155). Freibourg Schwitz–Göttingen.
Google Scholar
Noth, M. (1951). Noah, Daniel, und Hiob in Ezechiel XIV. VT (1), 251–260.
Google Scholar
Parchem, M. (2008). Księga Daniela. NKB ST 26. Częstochowa.
Google Scholar
Pervo, R. I. (1991). Aseneth and Her Sisters. Women in Jewish Narrative and in the Greek Novel. W: A.-J. Levine (red.), „Women Like This”. New Perspectives on Jevish Women in the Greco-Roman World. ACLS 1 (s. 145–160). Atlanta.
Google Scholar
Plӧger, O. (1965). Das Buch Daniel. KAT 18. Gütersloch.
Google Scholar
Popowski, R. (tłum.) (2013). Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami. Warszawa.
Google Scholar
Potocki, S. (2008). Księga Przysłów. PŚST 8. Część 1. Poznań.
Google Scholar
Puech, É. (2009). Qumrân Grotte 4. XXVII. Textes araméens. Deuxième partie. DJD 37. Oxford.
Google Scholar
Purvis, J. D., Meyers, E. M. (2007). Wygnanie i powrót. Od zburzenia Jerozolimy przez Babilończyków do odbudowy państwa żydowskiego. W: H. Schanks (red.), Starożytny Izrael. Od Abrahama do zburzenia Świątyni Jerozolimskiej przez Rzymian (s. 297– 335). Warszawa.
Google Scholar
Rahlfs, A. (1919). Verzeichnis der griechischen Handschriften des Alten Testaments. MSU 2. Berlin.
Google Scholar
Rahlfs, A. (wyd.). (1935). Septuaginta id est Vetus Testamentum grecae iuxta LXX interpretes. Tom 2. Stuttgart.
Google Scholar
Rinaldi, G. (1949). Daniele. SB 8. Część 3. Torino–Roma.
Google Scholar
Sacchi, P. (1994). Storia del Secondo Tempio. Israele tra VI secolo a.C. e I secolo d.C. Torino.
Google Scholar
Safal, S. (1976).The Synagogue. W: S. Safrai, M. Stern (red.), The Jewish People in the First Century. CRINT 1. Część 2 (s. 908–944). Assen–Amsterdam.
Google Scholar
Schӧpfling, K. (2010). Susanna’s Career in Reformation Drama. Reception Historical Perspective with an outlook on Fine Art. W: G.G. Xeravitz, J. Zsengellér (red.), Deuterocanonical Additions of the Old Testament Books. Selected Studies (s. 143– 170). Berlin-New York.
Google Scholar
Schürer, E. (1890). A History of the Jewish People in the Time of Jesus Christ. Tom 1. Część 1. Edinburgh.
Google Scholar
Schürer, E., Vermes, G., Millar, F., Goodman, M. (1987). The history of the Jewish people in the age of Jesus Christ (175 B.C. – A.C. 135). Tom 3. Część 2. Edinburgh.
Google Scholar
Segal, M. (2016). Dreams, Riddles, and Visions: Textual, Contextual, and Intertextual Approaches to the Book of Daniel. BZAW 455. Boston.
Google Scholar
Spiegel, S. (1945). Noah, Danel and Job, Touching on Canaanite Relicts in the Legends of the Jews. W: Louis Ginzberg Jubilee Volume (s. 305–355). New York.
Google Scholar
Steiner, R. C. (2005). On the Dating of Hebrew Sound Changes (°Ḫ>Ḥ and °Ġ>ʻ) and Greek Translations (2 Ezdras and Judith). JBL, 124 (2), 229–267.
Google Scholar
Steyn, G. J. (2008). „Beautiful but tough”. A Comparison of LXX Esther, Judith and Susanna. Journal for Semitics, 17 (1), 156–181.
Google Scholar
Stolarek, D. (2012). „Adultera” w świetle „Lex iulia de adulteriis coërcendis”. Lublin.
Google Scholar
Tenney, M. C. (2004). New Testament Times. Understanding the World of the First Century, London.
Google Scholar
Thompson, T. L. (1999). The Bible in History. How Writers Create a Past. London.
Google Scholar
Tosato, A. (2001). Il matrimonio israelitico: una teoria generale. AnB 100. Wyd. 2. Roma.
Google Scholar
Tronina, A. (2001). Historia Zuzanny (Dn 13) w tradycji rzymskiej. W: W. Chrostowski (red.), Duch i Oblubienica mówią: „Przyjdź”. Księga pamiątkowa dla Ojca Profesora Augustyna Jankowskiego OSB w 85. Rocznicę urodzin (s. 405–412). Warszawa.
Google Scholar
Tronina, A. (2003). Kompozycja literacka i teologiczna Dn 13. W: W. Chrostowski (red.), Pieśniami dla mnie Twoje przykazania. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Janusza Frankowskiego w 50. rocznicę święceń kapłańskich i 75. rocznicę urodzin (s. 330–338). Warszawa.
Google Scholar
Tyloch, W. (1980). Odkrycia w Ugarit a Stary Testament. Warszawa.
Google Scholar
Vilchez Lindez, J. (2000). Tobías y Judit. Estella.
Google Scholar
Virolleaud, C. (1936). Mission de Ras_Shamra. Tom 1 : La légende phéniciennede Danel. Paris.
Google Scholar
Vogel, W. (1996). Cultic Motifs and Themes in the Book of Daniel. JATS, 7 (1), 21–50.
Google Scholar
Wahl, H.-M. (1992).Noah, Daniel, und Hiob in Ezechiel XIV 12-12 (21-3): Anmerkungen zum traditionsgeschichtlichen Hintergrund. VT, 42 (4), 542–553.
Google Scholar
Walker Vadillo, M.A. (2012). Susana y los viejos. Revista Digital de Iconografia Medieval, 4 (7), 49–57.
Google Scholar
Warzecha, J. (2005). Historia dawnego Izraela. Warszawa.
Google Scholar
Ziegler, J. (1999). Susanna; Daniel; Bel et Draco. Septuaginta, Vetus Testamentum Graecum, Auctoritate Societatis Litterarum Gottingensis editum 16. Część 2. Wyd. 2. Göttingen.
Google Scholar
Zimmerli, W. (1979). Ezekiel. Tom 1. Philadelphia.
Google Scholar
Autorzy
Waldemar LinkeWydział Teologiczny UKSW Polska
O. dr hab. Waldemar LINKE CP – zakonnik Zgromadzenia Męki Je- 220 zusa Chrystusa (pasjoniści). Studiował na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie, Sekcja św. Andrzeja Boboli (magisterium 1991), w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie (licencjat nauk biblijnych 1995), na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego (doktorat 2002). Adiunkt w Katedrze Hermeneutyki Biblijnej Wydziału Teologicznego UKSW. Wykłada również na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie, Sekcja św. Jana Chrzciciela. Autor m. in.
książek: Jerozolima jako miejsce i uczestnik sądu Bożego w Apokalipsie według św. Jana (RSB 18, Warszawa 2005) i Literacka ojczyzna Tobiasza. Tło kulturowe Tb jako klucz teologicznej lektury księgi (LSM 2, Warszawa 2013) i licznych artykułów naukowych. Redaktor naczelny czasopisma „Słowo Krzyża. Rocznik teologii Krzyża oraz duchowości i historii Zgromadzenia Pasjonistów”.
Statystyki
Abstract views: 114PDF downloads: 43
Licencja
Czasopismo jest bezpłatne i udostępniane na zasadach otwartego dostępu (w formacie pdf na stronie internetowej). Od autorów artykułów nie są pobierane żadne opłaty. „Warszawskie Studia Teologiczne” ukazują się na licencji według standardów Creative Commons: CC BY-ND 4.0 (Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe) i nie prowadzą skonkretyzowanej polityki dotyczącej danych badawczych. Autorzy zachowują prawa autorskie.
