Stałe posługi katechisty, lektora i akolity dla kobiet w dyskusji okołosoborowej i posoborowej Soboru Watykańskiego II
Dawid Makowski
Papieski Uniwersytet św. Anzelma, Rzym, Włochy (Włochy)
https://orcid.org/0009-0003-6007-0393
Abstrakt
Artykuł przedstawia zagadnienie obecności kobiet w posługach stałych lektora, akolity i katechisty w perspektywie okołosoborowej Soboru Watykańskiego II. W ten sposób ukazany został kontekst zarówno modyfikacji święceń niższych, dokonany w 1972 r., jak również kolejna reforma dyscypliny kościelnej, dopuszczająca kobiety do posług liturgicznych, mająca miejsce w 2021 r. Celem artykułu było bowiem zauważenie złożoności prezentowanego zagadnienia, podkreślając nie tyle znaczenie zmiany dokonanej przez papieża Franciszka, ile poszczególne aspekty, które do niej doprowadziły. Dlatego tekst został podzielony na trzy części. W pierwszej ukazano przyczynę zmian, obrazując sytuację związaną
z funkcjonowaniem święceń niższych przed II Soborem Watykańskim. Rozdział drugi podkreślił teologiczny walor posługiwania świeckich w Kościele, ukazując tym samym fundament modyfikacji dyscypliny względem posług niższych od diakonatu. Dzięki temu możliwe było dostrzeżenie powolnego, coraz to bardziej szerszego udostępniania kobietom poszczególnych funkcji liturgicznych, aż do umożliwienia im przyjmowania posług stałych, co stało się tematem rozdziału trzeciego. Całość została zwieńczona refleksją na temat prezentowanego zagadnienia. Artykuł został napisany metodą historyczno-syntetyczną.
Słowa kluczowe:
posługi stałe, święcenia niższe, reforma liturgiczna, papież Franciszek, kobieta w liturgiiBibliografia
Aymans, W. (2020). Die Träger kirchlicher Dienste. W: S. Haering i in. (red.), Handbuch des katholischen Kirchenrechts, wyd. 3, Regensburg: Verlag Friedrich Pustet.
Google Scholar
Barr, D. L. (2000). The obligations and rights of all the christian faithful. W: J. P. Beal i in. (red.), New Commentary on the Code of Canon Law (291–303). New York: Paulist Press.
Google Scholar
Bartocha, W. (2022). Prawno-liturgiczne konsekwencje zmiany brzmienia kan. 230 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku. Geneza dopuszczenia kobiet do podjęcia na stałe posługi lektoratu i akolitatu w świetle motu proprio Spiritus Domini. Liturgia Sacra. Liturgia – Musica – Ars, 60(2), 55–73.
Google Scholar
Bider, M. (2021). Wymiar prawno-liturgiczny stałej kobiecej posługi akolitatu w świetle nowelizacji kan. 230 § 1 Kodeksu prawa kanonicznego z 1983 roku. Kościół i Prawo, 10 (1), 69–88.
Google Scholar
Biela, B. (2024). The Role of the Ministry of Lector and Acolyte in the Context of the Instruction for Parishes in the Service of Evangelisation (June 29, 2020) and the Letter Spiritus Domini (January 10, 2021). Verbum Vitæ, 42 (2), 285–302.
Google Scholar
Bourgeios, D. (2001). Duszpasterstwo Kościoła, tłum. M. Tryc-Ostrowska, Poznań: Pallottinum.
Google Scholar
Bulgarelli, V. (2023). Comunidad parroquial y ministerio laical. Actualidad Catequética para la evangelización, 273 (2), 53–77.
Google Scholar
Brellinger, L. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 515–519.
Google Scholar
Caban, P. (2007). Szafarz zwyczajny i nadzwyczajny w posłudze sakramentu Eucharystii. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 60 (1), 63–68.
Google Scholar
Codex Iuris Canonici. Auctoritate Ioannis Pauli PP. II promulgatus (1986). Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
Google Scholar
Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum (1994). Lettera circolare al presidenti delle Conferenze Episcopali sul servizio liturgico del laici. Notitiæ, 30, 333–335.
Google Scholar
Congregatio de Cultu Divino et Disciplina Sacramentorum (2004). Instructio de quibusdam observandis et vitandis circa sanctissimam Eucharistiam. Acta Apostolicæ Sedis, 96, 549–601.
Google Scholar
Congregatio de Culto Divino et Disciplina Sacramentorum (2008). Institutio Generalis Missalis Romani, editio typica tertia emendata, Città del Vaticano: Typis Polyglottis Vaticanis.
Google Scholar
Congregazio per il Culto Divino e la Disciplina dei Sacramenti (2021). Lettera ai Presidenti delle Conferenze dei Vescovi sul Rito di istituzione dei Catechisti. Pobrano z: https://press.vatican.va/content/salastampa/it/bollettino/pubblico/2021/12/13/0845/01773.html (7.03.2025).
Google Scholar
Concilium Turonicum. (2022). Canones. W: H. Pietras (red.), Acta synodalia ab anno 553 ad annum 600 (19–39). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Conferentia Episcopalis Fuldensis. Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (1), 734–771.
Google Scholar
Croce, W. (1948). Die niederen Weihen und Imre hierarchische Wertung: Eine geschichtliche Studie. Zeitschrfit für Katcholische Theologie, 70(3), 257–314.
Google Scholar
De Saventhem, E. M. (1968). Una voce – nunc et semper? W: F. Henrich (red.), Liturgiereform im Streit der Meinungen (111–144). Würzburg: Echter.
Google Scholar
Dorni, M. L. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (3), 543–547.
Google Scholar
Dubois, M. M. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (1), 219–228.
Google Scholar
Draguła, A. (2022). Posługa lektora i akolity w perspektywie teologii laikatu. Teologia i Moralność, 17 (2), 59–73.
Google Scholar
D’Souza, A. A. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 191–195.
Google Scholar
Famoso, S. (1965). The General Norms for Liturgical Reformation. W: A. Bugnini, C. Braga (red.), The Commentary on the Constitution and on the Instruction on the sacred liturgy (83–87). New York: Benziger Brothers.
Google Scholar
Fischer, B. (1938). Der niedere Klerus bei Gregor dem Grossen: Ein Beitrag zur Geschichte der Ordines Minores. Zeitschrift für katholische Theologie, 62 (1), 37–75.
Google Scholar
Franciscus. (2021a). Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ „Antiquum Ministerium” quibus ministerium Catechistæ instituitur. Acta Apostolicæ Sedis, 113, 527–533.
Google Scholar
Franciscus. (2021b). Litteræ Apostolicæ Motu Proprio datæ ,,Spiritus Domini” quibus canonis 230 § 1 Codicis Iuris Canonici normaede aditu personarum feminini sexus ad institutum ministerium Lectoratus et Acolythatus mutantur. Acta Apostolicæ Sedis, 113, 169–170.
Google Scholar
Gerosa, L. (1999). Prawo Kościoła, tłum. I. Pękalski, Poznań: Pallottinum.
Google Scholar
Gogolewski, T. (1966). Nauka o mistycznym ciele Chrystusa w świetle nowej Konstytucji Dogmatycznej o Kościele. Collectanea Theologica, 36 (1–4), 93–111.
Google Scholar
Graulich, M. (2021). Leitung, Vollmacht, Ämter und Dienste – Römische Perspektiven. W: T. Meckel, M. Pulte (red.), Leitung, Vollmacht, Ämter und Dienste. Zwischen römischer Reform und teilkirchlichen Initiativen (11–32). Münster: Aschendorff Verlag.
Google Scholar
Greniuk, F. (1967). Uprawnienia ministrantów w nowym ,,Ordo Missæ”. Collectanea Theologica, 37 (2), 174–175.
Google Scholar
Gręźlikowski, J. (2000). Czym był dla Kościoła Sobór Trydencki (1545–1563)? (Refleksje w 440. rocznicę od zakończenia obrad). Prawo Kanoniczne: kwartalnik prawno-historyczny, 46 (3-4), 171–226.
Google Scholar
Häussling, A. A. (1994). The Meaning of the Liturgy, Collegeville: Liturgical Press.
Google Scholar
Hallermann, H. (1999). Kirchliche Ämter ohne sakramentale Grundlage? Die Ämter der Pastoral- und Gemeindereferentinnen/-referenten in der kirchlichen Rechtsordnung. Trierer theologische Zeitschrift, 108 (3), 200–219.
Google Scholar
Ioannes XXIII. (1960). Constitutio Commissionis Antepræparatoriæ. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/1, 22–23.
Google Scholar
Interlandi, R. (2023). Ministeri laicali: instituti o riconosciuti di fatto. Quaderni di diritto ecclesiale, 36, 262–284.
Google Scholar
Kazmieruk, W. (2014). Kapłaństwo wspólne w celebracji Eucharystii. Teologia i Człowiek, 28 (4), 83–96.
Google Scholar
Kołodziej, M. (2012). Zgromadzenie liturgiczne jako rzeczywistość teologiczno-kanoniczna w ministerialnym posługiwaniu Kościoła. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu.
Google Scholar
Köstner, I. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (1), 61–62.
Google Scholar
Kunzler, M. (2002). Neubelebung der „Niederen Weihen”? Zur kirchlichen Beauftragung der Laien. W: S. Demel i in. (red.), Im Dienst der Gemeinde. Wirklichkeit und Zukunftsgestalt der kirchlichen Ämter. Münster: LIT Verlag.
Google Scholar
Kwiatkowski E., Makowski D. (2024). Nowe znaczenie posługi akolitatu? Urząd akolity w perspektywie rozwoju obrzędów święceń i ustanowień. Warszawskie Studia Teologiczne, 37 (2), 138–162.
Google Scholar
Krakowiak, C. (2001). Teologiczne i normatywne zasady współpracy świeckich w ministerialnej posłudze kapłanów. Roczniki Teologiczne, 48 (8), 35–76.
Google Scholar
Lameri, A. (2021). Posługi świeckich zakorzenione w chrzcie. Anamnesis, 27 (3), 113–115.
Google Scholar
Ledot, I., Imakulata Tere, M. (2023). Keterlibatan signifikat perempuan dalam liturgii gereja dalam terang dokumen ,,Motu Proprio Spiritus Domini”. Jurnal Pendidikan Agama Katolik, 23 (1), 185–205.
Google Scholar
Lengeling, E. J. (1966/1967). Die liturgische Versammlung und die Laien als Mitträger der Liturgie nach dem Zweiten Vatikanischen Konzil. Jahrbuch für Christliche Sozialwissenschaften, 7/8, 313–332.
Google Scholar
Lercaro, G. (1966). Epistola ad præsides Coetuum Episcoporum. Notitiæ, 2, 157–161.
Google Scholar
Lécuyer, J. (1970). Les Ordres mineurs en question. La Maison-Dieu, 102, 97–107.
Google Scholar
Loretan, A. (1994). Laien im pastoralen Dienst. Ein Amt in der kirchlichen Gesetzgebung: Pastoralassistent I -assistentin Pastoralreferent/-referentin. Freiburg: Universitätsverlag in Freiburg.
Google Scholar
Lucey, C. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (2), 126–130.
Google Scholar
Makowski, D. (2023a). Posługi współczesnego Kościoła. Kraków: Wydawnictwo Miles.
Google Scholar
Makowski, D. (2023b). Liturgia z 1965 r. jako odpowiedź na zalecenia soborowej Konstytucji o liturgii świętej – aspekt liturgii mszalnej. Łódzkie Studia Teologiczne, 32 (4), 29–40.
Google Scholar
Makowski, D. (2024a). Między „starą” a „nową” liturgią. Studium nad reformą liturgii rzymskiej w pierwszej fazie odnowy liturgicznej (1964–1967), Kraków: Wydawnictwo Miles.
Google Scholar
Makowski, D. (2024b). „Świeckość” posług stałych lektora i akolity. Częstochowskie Studia Teologiczne, 51, 187–203.
Google Scholar
Malchiodi, C. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (3), 802–803.
Google Scholar
Małaczyński, F. (1963). Wychowanie alumna i kapłana przez liturgię. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 16 (2–3), 113–123.
Google Scholar
Marini, P. (2007). A challenging reform: realizing the Visio of the liturgical renewal, 1963–1975. Collegeville, Minnesota: Liturgical Press.
Google Scholar
Martimort, A.-G. (1985). L’histoire de la réforme liturgique á travers témoignage de Mgr Annibale Bugnini. La Maison-Dieu, 162 (2), 125–155.
Google Scholar
Mazza, E. (2013). La partecipazione attiva alla liturgia. Dalla „Mediator Dei” alla „Sacrosanctum concilium”. Ecclesia Orans, 30, 313–334.
Google Scholar
McCarthy, I. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (5), 343–345.
Google Scholar
Melendro, F. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando. I/2 (4), 471–481.
Google Scholar
Midili, G. (2015). La Constituzione Liturgica ,,Sacrosanctum Concilium”, tra risultati e prospettive dei primi cinquant'anni. Didaskalia. Revista de Feculdade de Teologia/Lisboa, 45 (1), 179–209.
Google Scholar
Missale Romanum ex decreto Sacrosancti Oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoriate Pauli PP. VI promulgatum. Ordo Missæ. (1969). Editio typica, Roma: Typis Polyglottis Vaticanis.
Google Scholar
Neuhäusler, I. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (1), 690–709.
Google Scholar
Noe, V. (1983). Nel 20o anniversario della ,,Sacrosanctum Concilium”. Storia della Costituzione Liturgica. Punti di riferimento. Notitiæ, 20 (5), 252–269.
Google Scholar
Olano Y Urteaga, L. A. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 332–335.
Google Scholar
Paulus VI. (1966). Sollemniorem Reddunt ,,Pueri Cantores” cultum liturgicum. Notitiæ, 18, 154–156.
Google Scholar
Paulus VI. (1972). Motu Proprio datæ „Ministeria Quædam” disciplina circa primam tonsuram, ordines minores et subdiaconatus in Ecclesia Latina innovatur. Acta Apostolicæ Sedis, 64, 529–534.
Google Scholar
Pardy, I. V. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 6–61.
Google Scholar
Parzych-Blakiewicz, K. (2016). Laikat w Kościele. Refleksje teologiczne na kanwie „Lumen gentium”. Studia Gnesnensia, 30, 181–195.
Google Scholar
Pieronek, T. (1978). Teksty kościelnego prawa odnoszące się do liturgii. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 31(2), 88–94.
Google Scholar
Pius XII. (1943). Litteræ Encyclicæ ad Venerabiles Fratres Patriarchas, Primates, Archiepiscopos, Episcopos aliosque locorum Ordinarios pacem et communionem cum Apostolica Sede habentes: de Mystico Iesu Christi Corpore deque nostra in eo cum Christo coniunctione ,,Mystici Corporis Christi”. Acta Apostolicæ Sedis, 35, 193–248.
Google Scholar
Pius XII. (1947). Litteræ Encyclicæ ad Venerabiles Fratres Patriarchas, Primates, Archiepiscopos, Episcopos aliosque locorum Ordinarios, pacem et communionem cum Apostolica Sede habentes: De sacra Liturgia ,,Mediator Dei et homunium”. Acta Apostolicæ Sedis 39, 521-595.
Google Scholar
Pius XII (1956). Litteræ Encyclicæ ad Venerabiles Fretres Patriarchas, Primates, Archiepiscopos, Episcopos aliosque locorum Ordinarios, pacem et communionem cum Apostolica Sede habentes: De musica sacra ,,Musicæ sacræ disciplina”. Acta Apostolicæ Sedis, 48, 193–248.
Google Scholar
Polachirakal, A. C. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 204–208.
Google Scholar
Polak, M. (2023). Posługa katechisty w świetle Listu apostolskiego Antiquum ministerium papieża Franciszka. Studia Warmińskie, 60, 239–253.
Google Scholar
Pontificium Consilium de Legum Textibus Interpretandis. (1992). Responso ad propositum dubium. Acta Apostolicæ Sedis, 84, 541–542.
Google Scholar
Proniewski, A (2006). Kościół a świat. Recepcja i aktualność myśli Soboru Watykańskiego II. Roczniki Teologii Katolickiej, 5, 119–130.
Google Scholar
Przeczewski, W. (2013). Udział wiernych w kapłaństwie Chrystusa. W: J. Hadalski (red.), Msza Święta – rozumieć, aby lepiej uczestniczyć (97–100). Poznań: Wydawnictwo Hlondianum.
Google Scholar
Sacra Congregatio pro Disciplina Sacramentorum. (1949). Instructio ad locorum ordinarios pro postulanda Apostolicis Indultis: I) Oratorii domestici cum suis extensionibus; II) Altaris portatilis; III) Litandi Missam sine ministro et IV) Asservandæ Ssmæ Eucharistiæ in privatis sacellis. Acta Apostolicæ Sedis, 41, 493–514.
Google Scholar
Sacra Congregatio de Disciplina Sacramentorum. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (3), 73–102.
Google Scholar
Sacra Congregatio pro Cultu Divino. (1970). Instructio tertia ad Constitutionem de Sacra Liturgia recte exsequendam. Acta Apostolicæ Sedis, 62, 692–704.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio et Consilium ad Exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia. (1967). Declarationes. Notitiæ, 26, 39–45.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1898). Decretum. W: Decreta Authentica Congregationis Sacrorum Rituum ex Actis eiusdem collecta eiusque auctoritate promulgata sub auspiciis SS. Domini Nostri Leonis Papæ XIII, t. 1 (40–41). Romæ: Ex Typograpfia Polyglotta.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1900). Decretum. W: Decreta Authentica Congregationis Sacrorum Rituum ex Actis eiusdem collecta eiusque auctoritate promulgata sub auspiciis SS. Domini Nostri Leonis Papæ XIII, t. 3 (334). Romæ: Ex Typograpfia Polyglotta.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1965a). Ordo Missæ, Ritus Servandus in celebratione missæ et De Defectibus in celebratione missæ occurrentibus, editio typica. Città del Vaticano: Typis Polyglottis Vaticanis.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1965b). Decretum. Facultas conceditur legendi Evangelium Passionis Domini ab iis qui in ordine diaconatus non sunt constituti. Acta Apostolicæ Sedis, 57, 413–414.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1967). Instructio de musica in sacra Liturgia ,,Musicam sacram”. Acta Apostolicæ Sedis, 59, 300–320.
Google Scholar
Sacra Rituum Congregatio. (1971). Quæ hæc Sacra Congregatio suggerenda aut proponenda censeat Proximo futuro Concilio. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/3, 255–296.
Google Scholar
Sacrosanctum Oecumenicum Concilium Vaticanum II. (1964). Constitutio de Sacra Liturgia. Acta Apostolicæ Sedis, 56, 97–138.
Google Scholar
Sacrosanctum Oecumenicum Concilium Vaticanum II. (1965a). Constitutio dogmatica de Ecclesia. Acta Apostolicæ Sedis, 57, 5–71.
Google Scholar
Sacrosanctum Oecumenicum Concilium Vaticanum II. (1965b). Decretum de Ecclesiis Orientalibus Catholicis. Acta Apostolicæ Sedis, 57, 76–89.
Google Scholar
Schneiders, N. M. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (4), 233–235.
Google Scholar
Schoenmaeckers, P. C. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/1, 126–130.
Google Scholar
Sikora, A. (2015). Chrzest jako źródło apostolstwa świeckich. Teologia i Moralność, 10 (1), 81–91.
Google Scholar
Szwagrzyk, T. (1957). Ministrant do mszy św. i jego ubiór. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 10 (3–4), 317–322.
Google Scholar
Quint, E. G. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/1 (4), 604–606.
Google Scholar
Vitali, D. (2022). Ministero e ministeri nella chiesa. Estudios Eclesiásticos. Revista de investigación e información teológica y canónica, 97, 381–382.
Google Scholar
Wiltgen, M. R. (2001). Ren wpada do Tybru. Historia Soboru Watykańskiego II, tłum. A. Słowik. Warszawa: Klub Książki Katolickiej.
Google Scholar
Wittebols, I. P. A. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (5), 196–197.
Google Scholar
Tonetti, G. (1960). Littera. Acta et documenta Concilio Oecumenico Vaticano II apparando, I/2 (1), 243–245.
Google Scholar
Autorzy
Dawid MakowskiPapieski Uniwersytet św. Anzelma, Rzym, Włochy Włochy
https://orcid.org/0009-0003-6007-0393
Dawid Makowski – student teologii na Papieskim Uniwersytecie św. Anzelma w Rzymie (Piazza dei Cavalieri di Malta, 5, 00153 Roma RM, Włochy), założyciel i koordynator projektu „Z pasji do liturgii”, członek Komisji Liturgicznej Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej (e-mail: dawid.makowski@anselmianum.com).
Statystyki
Abstract views: 5PDF downloads: 3
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Dawid Makowski

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Czasopismo jest bezpłatne i udostępniane na zasadach otwartego dostępu (w formacie pdf na stronie internetowej). Od autorów artykułów nie są pobierane żadne opłaty. „Warszawskie Studia Teologiczne” ukazują się na licencji według standardów Creative Commons: CC BY-ND 4.0 (Uznanie autorstwa - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe) i nie prowadzą skonkretyzowanej polityki dotyczącej danych badawczych. Autorzy zachowują prawa autorskie.